Ból kolana – kiedy powinien nas niepokoić?

Staw kolanowy jest największym i jednym z najbardziej skomplikowanych stawów w naszym organizmie. Kolano zapewnia stabilność ciała, jego elastyczność oraz właściwe funkcjonowanie kończyn dolnych. Ten skomplikowany staw jest jednocześnie punktem bardzo wrażliwym – łatwo ulega kontuzjom, a na jego zwyrodnienia cierpi już co piąty Europejczyk. Zdaniem specjalistów tylko 40% spośród przypadków zwyrodnień stawów kolanowych wynika z procesów starzenia się. Pozostałe 60% następuje na skutek rozmaitych urazów, kontuzji, przeciążeń, niezdrowego trybu życia. Niestety problemy ze stawami – zwłaszcza kolanowymi, ale nie tylko – są coraz powszechniejsze. Światowa Organizacja Zdrowia ogłosiła chorobę zwyrodnieniową stawów epidemią XXI wieku. W samej Polsce cierpi na nią 8-9 mln osób!

Skąd się biorą zmiany zwyrodnieniowe?

Staw kolanowy łączy kość udową, piszczelową oraz rzepkę. Składające się nań stawy udowo-piszczelowy i udowo-rzepkowy otoczone są wspólną torebką stawową, ale tylko częściowo. Stabilność stawu kolanowego zależy przede wszystkim od sprawności więzadeł zewnętrznych i wewnętrznych. Między kościami piszczelową a udową znajdują się ponadto dwie łąkotki zbudowane z tkanki chrzęstnej włóknistej. Łąkotki dopasowują powierzchnie stawowe oraz umożliwiają ruch obrotowy, gdy staw kolanowy jest zgięty.

Bóle i zwyrodnienia stawów kolanowych mogą być skutkiem uszkodzenia więzadła lub łąkotki, ale pojawiają się także w związku ze schorzeniami reumatycznymi lub chorobą, np. boreliozą (może spowodować zapalenie błony maziowej), dną moczanową, infekcjami bakteryjnymi po urazach. Nieleczone choroby i infekcje mogą prowadzić do trwałych zmian. Do innych przyczyn zmian zwyrodnieniowych należy przeciążenie stawów. Może ono nastąpić na skutek „przedźwigania się”, biegania w nieodpowiednich butach czy otyłości. Nadwaga, podobnie jak ciężka praca fizyczna czy wyczynowe uprawianie sportu, niszczy stawy i przyczynia się do szybszego ich zużycia. Warto zaznaczyć, że zrzucenie 10-20 kg aż o 30-40% zmniejsza ryzyko wystąpienia choroby zwyrodnieniowej stawów kolanowych.

Ból na skutek wzmożonego wysiłku

Ból kolana może pojawić się na skutek przeforsowania. Dotyka on m.in. osoby prowadzące siedzący tryb życia, które od czasu do czasu decydują się na duży wysiłek fizyczny. Warto przeciwdziałać takim sytuacjom i wzmacniać mięśnie nóg tak, aby stawy nie były nadwerężone nagłym, wzmożonym wysiłkiem. Zaleca się np. pilates czy jogę. Co jednak zrobić, kiedy przeceniliśmy swoje możliwości i dokucza nam ból? Przede wszystkim trzeba zaprzestać wysiłku i zastosować leki przeciwzapalne. Kiedy ból ustanie lub się zmniejszy, zaleca się wykonywanie ćwiczeń odciążających oraz jazdę na rowerze stacjonarnym (z odpowiednio wysoko ustawionym siodełkiem – tak, aby istniała możliwość całkowitego wyprostowania nogi). Jeśli dolegliwości bólowe utrzymują się dłużej niż tydzień, warto zgłosić się do lekarza. W diagnozie pomoże prześwietlenie lub USG stawu.

Długotrwały ból i obrzęk kolana

Jeśli oprócz bólu w obrębie kolana występuje obrzęk, zaczerwienienie oraz ograniczenie ruchomości stawu, a nawet gorączka, są to objawy stanu zapalnego rozwijającego się w kolanie. Do najczęściej spotykanych dolegliwości tego typu należy zapalenie kaletki maziowej. Zmian zapalnych nie wolno leczyć domowymi sposobami – kolano powinien obejrzeć lekarz ortopeda, który zalecić może farmakoterapię, fizykoterapię, rehabilitację oraz wskaże, jakich ruchów należy unikać. Domowe metody, np. maści czy kompresy, możemy stosować wspomagająco. Do najczęstszych przyczyn zmian zapalnych należą przeciążenia kolana. Narażone są na nie osoby, które dźwigają ciężary, osoby otyłe oraz osoby pracujące w pozycji, która wymusza długotrwałe zgięcie kolan. Wczesnymi sygnałami ostrzegawczymi mogą być np. dolegliwości bólowe podczas chodzenia po schodach. Niestety zwyrodnienie stawów należy do najczęstszych dolegliwości Polaków. Według badania „Zdrowie i zachowanie zdrowotne mieszkańców Polski w świetle Europejskiego Ankietowego Badania Zdrowia (EHIS) 2014 r.” przeprowadzonego przez GUS i opublikowanego w grudniu 2015 roku prawie 20% kobiet i nieco ponad 10% mężczyzn w Polsce skarży się na bóle stawów związane z chorobą zwyrodnieniową.

Jeśli lekarz stwierdzi niewielkie zmiany zwyrodnieniowe, zapisze leki, które spowolnią dalszy rozwój zmian, a także zaleci odpowiednio dobrane ćwiczenia mięśni oraz zabiegi. Konieczna może być także zmiana trybu życia – np. przejście na dietę. 

Do najczęściej przepisywanych środków należą leki zawierające siarczan glukozaminy i chondroityny. Hamują one rozwój zmian, ale nie regenerują chrząstki stawowej. Innym sposobem terapii jest wiskosuplementacja, czyli dostawowe iniekcje hialuronianu (pochodnej kwasu hialuronowego). 

- Wiskosuplementacja ta trwa ok. 3 tygodnie i przynosi ulgę na mniej więcej 12 miesięcy. Ma działanie przeciwzapalne, nawilża chrząstkę stawową, usprawnia staw i łagodzi ból – mówi ekspert z portalu Boli Kolano. 

Z biegiem czasu, gdy na postępujące zmiany nie pomagają już leki, terapia ani ćwiczenia, konieczna może okazać się operacja stawu kolanowego. Wiele spośród metod operacyjnych należy do mało inwazyjnych (np. oczyszczenie stawu, zmiana kąta ustawienia kości). Najbardziej skomplikowanymi operacjami są natomiast zastępowanie fragmentów kości metalowymi implantami czy wstawienie endoprotezy stawu kolanowego.

Kontuzje

Kontuzji kolana nie wolno ignorować. Po urazie kolano powinien obejrzeć lekarz, który stwierdzi, co zostało uszkodzone i zadecyduje o rodzaju terapii. Najczęstszym urazem kolana jest uraz łąkotki – do jej uszkodzenia dochodzi zazwyczaj po gwałtownym skręcie kolana. Łąkotkę można zszyć artroskopowo bądź wstawić implant. Narażone na kontuzję są także więzadła (przede wszystkim więzadło krzyżowe). Do naderwania może dojść nawet przy niezbyt silnym uderzeniu bądź podczas gwałtownego skrętu tułowia przy lekko ugiętych kolanach. Niestety więzadło, podobnie jak łąkotkę, można naprawić wyłącznie operacyjnie.

Jeśli uszkodzeniu uległa chrząstka stawowa, istnieją sposoby na jej odbudowanie. Jednym z nich jest nawiercenie maleńkich otworów w kości znajdującej się pod chrząstką. Z wydostającej się przez dziurki krwi stworzy się blizna, która zastąpi zniszczony fragment chrząstki w ciągu 6-12 miesięcy. W przypadku większych urazów istnieje możliwość wszczepienia nowej chrząstki. Polega to na wyhodowaniu z pobranego od pacjenta materiału odpowiedniej ilości nowych komórek, przeniesieniu ich na biomateriał kolagenowy i wszczepieniu do kolana w formie żelu. Nowa chrząstka twardnieje przez ok. rok. Niestety zabieg ten nie jest refundowany.