Chciał stworzyć potęgę, sprzeniewierzył 90 milionów
- Wybuduję tu największą hutę żelaza w Austrii - snuje śmiałe plany baron Strousberg w roku 1868, kiedy rozgląda się po swej nowej posiadłości w Zbirohu. Ma wielkie wizje. Niestety, przedsiębiorczy kapitalista wplątuje się w niebezpieczne machinacje...
Henry Bethel Strousberg (1823-1884), z pochodzenia Niemiec, podczas pobytu w Londynie przybiera angielską wersję imienia. Początkowo szczęścia szuka jako agent ubezpieczeniowy, sprzedawca obrazów i dziennikarz.
Życiowa szansa pojawia się przed nim w 1856 roku w Berlinie. Jako przedstawiciel angielskiej firmy ubezpieczeniowej Waterloo spotyka się z grupą kapitalistów, którzy pokazują mu projekt kilku linii kolejowych. Po przejrzeniu całej dokumentacji na kolejnym spotkaniu Henry jest już zdecydowany.
- Panowie, uściśnijmy sobie dłonie. Wchodzę w to - mówi. W duchu widzi już góry pieniędzy, które sypią mu się z rękawa.
Na razie jego działaniom los sprzyja, bo w Rumunii dorabia się kilkudziesięciu milionów. - Kolej żelazna to interes dla mnie - zaciera ręce z zadowolenia. "Król kolei" - mówi się o nim w kręgach przedsiębiorców. Czegokolwiek się tknie, odnosi sukces. Odznaczany jest pruskimi i austriackimi orderami państwowymi, w wiedeńskim parlamencie ma swój fotel.
- Czy nie zechciałby pan zjeść ze mną obiadu? - proponuje mu pewnego dnia pruski kanclerz Otto von Bismarck (1815-1898). Strousberg może więc pysznić się tym, że należy do grona przyjaciół wielkiego polityka.
By wyprodukować potrzebną ilość żelaza potrzebnego do budowy tysięcy kilometrów nowych kolei, zakłada huty żelaza. - W ciągu trzech lat powstanie tu zespół zakładów przemysłowych porównywalny z angielskim Manchesterem - chełpi się megaloman Henry swoim przyjaciołom biznesowym, kiedy w 1868 roku kupuje Zbiroh (Czechy) wraz z przyległymi ziemiami.
Stalowym sercem nowego majątku ziemskiego ma stać się leżący w pobliżu Franzberg. Strousberg planuje budowę hut, wysokich pieców, walcowni, fabryk lokomotyw, wagonów, mostów, ale także wielkich kolonii mieszkalnych dla swych pracowników, międzynarodowego hotelu, kurortu, szpitali, szkoły, a nawet teatru. Jego fabryki mają rocznie produkować 100 000 ton żelaza i 3500 wagonów.
Na start potrzebne są jednak wielkie inwestycje. Poważne problemy zaczyna Strousberg odczuwać już na początku roku 1875, kiedy buduje stalownię i walcownię w pobliskiej wsi. Nie chcąc, by zabrakło mu pieniędzy, postanawia już wcześniej zadziałać. - Wydam akcje o wartości ośmiu milionów złotych - mówi, pewien sukcesu.
Zamiast tego w obieg puszcza ich jednak osiem razy więcej, a to już przyniesie mu problemy i upadek. Swoim dostawcom płaci akcjami, kolejne sprzedaje znacznie poniżej ich wartości. Jego zadłużenie rośnie, dlatego korumpuje urzędników i zakłada coraz to nowe firmy, które mają zatuszować jego machinacje. Z ich pomocą pieniądze idą tam, gdzie są w danym momencie najbardziej potrzebne...
Kosa trafia jednak wkrótce na kamień. Z powodu krachu na wiedeńskiej giełdzie w 1873 roku jego plany budowy rumuńskiej kolei wiodącej przez Karpaty upadają. - Moja ostatnia szansa to zagraniczny kapitał - zastanawia się rozpędzony w swych planach przedsiębiorca.
- Przykro nam, ale pański projekt jest zbyt kosztowny - brzmi odpowiedź finansistów z Wysp Brytyjskich. Strousberg kieruje się więc do Rosji, gdzie zakłada nową firmę i wydaje akcje bez pokrycia, które deponuje w banku. Natychmiast też ogłasza upadłość swych firm w Austrii i Prusach.
- Prosimy o spłatę długów - zwraca się do niego jednak moskiewski bank. Strousberg przenosi się z Moskwy do Petersburga, jednak ręka sprawiedliwości dosięga go i tam. - Jest pan aresztowany - słyszy za swoimi plecami 24 października 1875 roku. Rosyjska policja deportuje go z powrotem do Moskwy, a stamtąd Strousberg ostatecznie znów trafia do Austro-Węgier.
Wieści o aresztowaniu Strousberga szybko rozchodzą się po okolicy Zbiroha. Większość tutejszych mieszkańców pracowała w jego fabrykach.
- Mój robotnik będzie miał tyle pieniędzy, że bez problemu będzie mógł sobie pozwolić, by na obiad zjeść kurczaka - przechwalał się Henry w czasie swojej największej świetności. Bajka jednak szybko się kończy. Syndyk wysokość jego długów określa na około 90 000 000 złotych!
Po wyjściu z więzienia snujący przez lata wielkie plany przedsiębiorca dożywa swych dni w Berlinie...
